Хотод V станц ярианаас хэтрэхгүй байх хооронд “Ухаа худаг”-т нээлтээ хийж байх юм

Манай үндэсний хө­рөн­гөтнүүдийн элэг өөр юмаа. Тэд үр хойчоо бод­сон ч тэр,  сэтгэлд нь эх орон нь явдаг. Саяын бямба гаригт “Энержи Ресурс” компани Өмнөго­вийн Цогтцэций суманд ду­лааны цахилгаан станц барьж дуусган нээлтээ хийлээ. Энэ цахилгаан станцын ерөнхий гүйцэтгэгчээр М-Си-Эс Интернэйшнл компани ажиллаж зөвхөн монгол­чуудынхаа нөөц болол­цоог дайчлан хоёрхон жилийн дотор аварга том бүтээн бай­гуулалт хийж байнгын тогны эх үүсвэр­тэй бо­лоод­охов. Хэмжээ дам­жаа­ны хувьд баруун гур­ван аймгийг цахилгаа­наар өлхөн хангах тийм станц гээд бод. Гэтэл төр засаг зөвхөн Завханыг тогтой болгох гэж ярьсаар байгаад Ардын хувьсга­лын ерэн жилийн ойтойгоо золгож байна.

“Ухаа худаг”-ийн ха­жуу­ханд Далан­зад­гадын станц гэж солонго­счууд барьж өгсөн нэг та­мын хуурай байдаг. Өвөл бо­ло­хоор л тэс хөлдөж Өмнөговийнхныг осгоон тэрбум тэрбумаар хөрөн­гө цацдаг тэр станц зур­гаан мBт хүчин чадалтай гэдэг. Тэнд 300 гаруй хүн ажилладаг. Тэгвэл “Ухаа худаг” станц түүнээс гурав дахин их хүчин чадалтай атлаа 200-гаад ажилчин­тай, нүүрсийг хоёр дахин бага зарцуулдаг, маш бага усаар өөрийгөө хөр­гөх сүүлийн үеийн техно­логийг тавьсан гэж тайл­барлав. Станцад ус их чухал гэнэ. Дамаа говьд бол бүр чухал нь тодор­хой. Цахилгаан станцуу­дын дэргэд нэрмэлийн бүрхүүр хэлбэртэй аварга юмнаас уур савсаж бай­гаа харагддаг. Маш их усаар тэр трубинуудыг хөргөж байж тог авдаг аж. Энэ шийдлийг гайхал­тай хийчихэж гэж мэргэ­жилт­нүүд ам амандаа магтаж байна билээ.

“Энержи Ресурс” ХХК Таван толгойд олборлох нүүрсээ дахин боловс­руулж өндөр үнээр зах зээлд гаргахын тулд да­вын өмнө томоохон ца­хилгааны эх үүсвэртэй болох шаардлагатай бай­­сан. Хэрэв гадаадын буюу төрийн мэдлийн байгуул­лага байсан бол цахил­гааны асуудал өөрөөр шийдэгдэх бай­лаа. Улс төрөөс арай хол байсны хүчинд “Энержи Ресурс” цахилгаан стан­цаа бариад авлаа. Том ч ажлын ард гарлаа. Зэргэлдээх говийн хэд хэдэн сум байнгын цахилгааны эх үүсвэртэй болж, тэнд янз бүрийн үйлдвэрлэл үйл­чилгээ хийх бөөн боломж бүрдэв. Баруун тийш өндөр хүчдэлийн шугам татаж Даланзадгадад эрчим хүчээ илүүч­илнэ гэж байна. Яваан­даа хот руу бас шугам татах гэнэ. Нүүрсэн далай дунд байгаа “Ухаа худаг” түүхий эдийн гачаалд орох­гүй болохоор дахиад станцаа цааш нь өргөжүүлэхээр тооцоол­жээ. Дулаа­ны цахилгаан станцыг барих хурд дэлхийн жишигт 25-30 сард баг­таадаг болсон гэнэ. Гэтэл монгол бизнесмэнүүд 25 дахь сар дээрээ нээл­тээ хийлээ. Тэр том тоног төхөө­рөмжүүдийг машинаар олон зуун км зам туулж зөөх, төрөөс зөвшөө­рөл авах зэрэг саад бэрхшээл их байсан. Гол санаа зоволт бол станц барьж байсан туршлага манай инженерүүдэд байгаагүй. Энд барилгын, эрчим хүчний зэрэг чиглэл тус бүрийн 80 гаруй компани хамжиж дэмжиж байж уг станцыг босгож байгаа юм. Тэдгээр нь зөвхөн монголчууд. Тийм боло­хоор энэ өдрийн тууз хайчлах ёслолд олон хүний сэтгэл хөдөл­сөн. Бид одоо болтол гадаа­даас эрчим хүчний хараат хэвээрээ байгаа. Түүнээсээ салахын тулд V цахилгаан станц барина гээд ярь­саар л. Тэр хооронд манай залуу­чууд өөрсдөдөө аль хэдийнэ дэл­хийн жишгээс дутахгүй үйлдвэр барьдагаа бариад ажиллуулаад эхэлдэг байна шүү. Хэдий амар биш байсан ч шийдэж болох асуу­дал гэдгийг үүнээс илүү яаж ойл­гуулах вэ. Тэр тусмаа энэ станцыг дөнгөж гуч орчим насны залуу­чуудын оюун ухаан, хөдөлмөрөөр боссон гэж байгаа. Сая ШУТИС төгссөн хүүхдүүдийг гололгүй ажилд аван дахин сайн сургаж инженерээр тавилаа. Олон хүүхэд ажлын байртай боллоо. Бас үлэмж туршлага суулаа. Эднээр тэр яриад байгаа тав дахь станцыг бариад өгөөч гэвэл чадна гэж байна. Мөнгө нь байвал амархан юм байна билээ. Энэнд заавал гадаадын мэргэжилтэн, гадаадын компани залж урих ямар ч шаард­лага байхгүй гэцгээж байна. Уг станц цаашид хэр найдвартай юм болсныг нь энэ өвлийн улирал шалгах байх. Юутай ч мэргэжлийн комисс нягталж үзээд өө олсонгүй.  “Ухаа худаг”-т зэрэгцээд нүүрс тээвэрлэх өндөр стандартын зас­мал зам ашиглалтад орж буй сайхан мэдээ байна. Үндэсний бизнесменүүд маань ёстой ярал­зуулж өгч байна. Төр засаг минь ажилд нь саад болохгүй байвал хамгийн том дэмжлэг тэр юм даа. Улсаа хөгжүүлэх тухай янз бүрээр ярьж, төрийн нүсэр аппарат түүнд зо­риул­сан дүртэй ажилладаг. “Та­ван Толгой” гэх нүүрсний энэ том бас­сейнд гадаадын хөрөнгө оруу­лал­тыг нэгнийг нь гомдоолгүйгээр хэрхэн оруулах, эрдэнийн хишгийг яаж түгээх, төрийн мэдлийн стра­тегийн уурхайгаа хэзээ ухах вэ хэмээн эцэс төгсгөлгүй маргаан, эргэж буцсан шийдвэрүүд хөвөр­сөөр л байна. Дэргэд нь өчүүхэн газрын зөвшөөрөл авсан “Энержи Ресурс” аль хэдийнэ үндсэн ажлаа хийчихлээ. Илүү дутуу зардалгүй нарийн тооцоотой хувийн хэвш­лийн аж ахуй ийн цаг хожсон, хэмнэлттэй үйл ажиллагаа явуу­лаад эхлэхээр дундаас нь ашиг хүртэх гэж байсан хүнд сурталт­нуудын дургүй яасан их хүрч бай­гаа бол. Одоо яг ийм зардлаар улсын уурхай бас ийм хурдаар баригдах ёстой ш дээ. Хэрэв энэ­нээс илүү өртөг ба цаг гарзадвал төрийн эрх мэдэлтнүүдийг гэмт хэрэгт сэрдэх үндэслэл нь болно.

Ж.Гангаа