Ш.Жадамба: Төр нь иргэнээ авахгүй юм бол арми нь маршалаа авна

Монголын түүхэнд агуу удирдагчид маш олон бий. Тэгвэл түүний нэг болох Ш.Жадамба генералын тухай мэдээллийг хүргэе. Тэрбээр Шинэ Үндсэн хуулийн нөхцөл дэх олон улсын орчинд цэргийн ямар номлолтой байхыг шууд удирдан боловсруулж байжээ. 1990-ээд оны эхээр Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалын төсөл боловсруулагдаж, Ш.Жадамба нарын санаачлага, чармайлтаар шинэ Үндсэн хуульд Монгол Улс өөрийгөө хамгаалах зэвсэгт хүчинтэй байхыг тунхагласан юм. 1993 онд Батлан хамгаалахын тухай, Бүх нийтийн цэргийн үүрэг, цэргийн албан хаагчдын эрх зүйн байдлын тухай, 1994 онд “Цэргийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хууль”, “Төрийн цэргийн номлол” хэмээх баримт бичгийг УИХ баталсан. Тухайлбал, “Цэргийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хууль” батлагдсанаар гавьяаныхаа амралтад гарах албан хаагчдын тэтгэвэр тэтгэмж авах эрх, нэг удаагийн тэтгэмжийн хугацаа, журам хуульчлагдаж армийнхны нийгмийн хамгаалал, эрх зүйн баталгаа бүрджээ. Эцсийн үр дүндээ Монгол Улс социализмын дараах гэгддэг орнуудаас, бүр ОХУ-аас ч түрүүлж батлан хамгаалах тогтолцоогоо шинэчлэн, зэвсэгт хүчний төрийн захиргааны болон цэргийн мэргэжлийн удирдлагын ялгааг тогтоож, цэргийн байгууллагад тавих иргэний хяналтын үндсийг бий болгосон байна.Түүний Монгол Улсын Батлан хамгаалах яаманд оруулсан хувь нэмрийг үнэлж баршгүй юм.

Генерал Ш.Жадамбын хүү нэгэн удаа “Жил бүхэн хоёроос гурван хүн манайд өвөлждөг байсан болохоор орон дээр унтаж үзээгүй. Газар л зулаад өгдөг хүүхдүүд байлаа” гэж дурссан байдаг аж. Цэргийн л хүн, армийн л ажлаар бол хар элгийн байсан ч бөөрөндөө наан, гэртээ ч өвөлжүүлэх чинээний хээгүй, салбарынхаа төлөө жудагтай зүтгэж байсных нь баталгаа энэ болой. Цэргийн эрдэм судлал, сургалт, соёл урлагийн байгууллагуудыг хөгжүүлэхэд ч Ш.Жадамба генералын хувь нэмэр үлэмж их юм. Түүний өөрөө санаачилж, нойр хоолоо хугаслан зүтгэсний хүчинд Монгол Улсын Зэвсэгт хүчин эрдэм шинжилгээний байгууллага, үндэсний цэргийн академи, өөрийн гэсэн музейгээр хөрөнгө, “зоорь” хангалттай нэмэгдсэн байна. "Эх орны цэрэг" яруу найргийн наадмыг санаачлан, анхныхад нь "Жанжин Дэмидийн тарьсан мод" шүлэг тэргүүн байр эзлэхэд сайд, дэслэгч генерал Ш.Жадамба өөрөө цом, тухайн үеийн 300 төгрөгөөр шагнаж байжээ. Энэ соёлын санаачлагаар тусгаар тогтнол, эрх чөлөөний тухай олон шилдэг дуулал шүлэг төрөн гарч жанжин тугийг баярлуулж, жагсаалын цэргийг бахархуулж байсан юм.

Мөн түүний хийсэн нэгэн үйлдэл нь Монгол түмний сэтгэлд тодоор бичигдэн үлдсэн байдаг. Юу вэ гэвэл 1991 онд Ю.Цэдэнбал даргыг нас барсны дараа хаана оршуулах талаар удирдлагууд хэлэлцэж байсан юм. Тухайн үед нам засгийн хатуу бодлогоос болж Ю.Цэдэнбал даргын шарилыг Москвад нь орхих, Увсд чимээгүй оршуулах гэсэн санаанууд дэвшигдэж байсан юм. Харин энэ үеэр БХЯ-ны сайд, дэслэгч генерал Ш.Жадамбаа агсан "Төр нь иргэнээ авахгүй бол арми нь маршалаа авна” хэмээн  зоригтойгоор хэлж байжээ. 

Б.Янжиндулам

www.zindaa.mn