Өсвөр насны охидыг садар самуунд уруу татсан фэйсбүүк хуудас олныг цочирдуулж байна

Сэтгэл жихүүцэм нэгэн мэдээлэл интернэтэд тавигджээ. 15-18 настай болов уу гэмээр жаахан охидын зургийг нь тавьж, блиц маягийн танилцуулга хавсарган нийтэлжээ. "Цуутай янхнууд" нэртэй энэхүү фэйсбүүк хуудсанд тавигдсан бүх мэдээлэл охидыг доромжилсон, элдэв янзаар нэр хоч өгсөн нь цаанаа л сэжигтэй. Тус фэйсбүүк хуудсанд гарсан мэдээлэл цахим гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнд зүй ёсоор орох тул холбогдох албаныхан анхааралдаа аваасай гэх үүднээс энэхүү мэдээллийг хүргэж байна.

Хэн ч, хэзээ ч, хаанаас ч үзэж болох фэйсбүүк орчинд охидын зургийг цуглуулж, нэр устай нь, фэйсбүүк хаягтай нь хамт садар самуун үг хэллэгтэй танилцуулж тавьсан "Цуутай янхнууд" гэх энэ хуудсыг одоогийн байдлаар 170 гаруй хүн таалсан байх юм. Зах хязгааргүй хөрвөх цахим орчинд энэ мэдээллийг цаашаагаа хэдэн мянган хүн үзэхийг ч үгүйсгэхгүй юм. Хамгийн аймшигтай нь энд тавигдсан охидын зургийг олон хүн үзэх тусам тэдний ирээдүй төдий чинээ бүрхэг болж байна гэсэн үг. Тус фэйсбүүк хуудсыг хөтөлж байгаа админ эдгээр охидын зургийг хэрхэн, яаж, ямар замаар олж авсан бэ? гэдэг бас анхаарал татаж буй юм. Цахим гэмт хэргийн хохирогч болоход маш амархан байдаг. Ялангуяа өсвөр насны охид бусдад хууртах магадлал маш өндөр юм. 

Сүүлийн жилүүдэд энэ төрлийн гэмт хэрэг ихсэж байгааг албаныхан анхааруулж буй. Сэрэмжлүүлэг болгох үүднээс дараах бичлэгийг хүргэж байна. 

Цахим гэмт хэрэг гэж юу вэ?

Судлаач Ц.Хүрэл-Очирын тэмдэглэснээр цахим /кибер/ гэмт хэрэг гэдэг нь товчхондоо компьютерын гэмт хэрэг болон интернетийн гэмт хэргийг нэрлэж буй нэр томьёо юм. Интернетийн гэмт хэрэг гэдгийг “компьютерын сүлжээгээр дамжин хийгдэж буй өөр өөр төрлийн гэмт хэргүүдийн нийлбэр” гэж томьёолж болох юм. Компьютерын мэдээллийн эргэлтийн хүрээ гэмт халдлагын зүйл болсон нь компьютерын гэмт хэргийн онцлог үр дагавар. Үүнээс үндэслэн тэрхүү хүрээнд халдсан гэмт хэрэгт эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх асуудлыг хуульчлан тогтоох шаардлага гарч ирсэн.

Монгол Улсын Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 25 дугаар бүлгийн “Компьютерын мэдээллийн аюулгүй байдлын эсрэг гэмт хэрэг” гэсэн зүйлээр технологийн үсрэнгүй хурдаар хөгжиж буй мэдээллийн технологийн орчин дахь нийгмийн харилцааг зохих төвшинд хамгаалан зохицуулахад учир дутагдалтай гэж судлаачид тэмдэглэсэн байдаг. Үндсэн асуудал нь кибер гэмт хэрэгт компьютерын мэдээлэл, сүлжээний эсрэг гэмт хэрэг хамаарч байна уу? эсвэл компьютерын мэдээлэл, сүлжээний тусламжтай үйлдсэн гэмт хэрэг хамаарч байна уу? гэдэгт төвлөрдөг.

Кибер гэмт хэргийн тухай конвенцыг боловсруулагчдын зүгээс дээрх хоёр шинжийг хамтатгасан байдлаар кибер гэмт хэргийг тодорхойлж, түүнийг дөрвөн төрөл болгосон байдаг.

Үүнд:

1.Компьютерын мэдээлэл, сүлжээний бүрэн бүтэн, нууцлагдсан, хүртээмжтэй байдлын эсрэг гэмт хэрэг

2.Компьютер ашиглаж үйлдэх гэмт хэрэг

3.Интернет дэх зохистой агуулгын эсрэг гэмт хэрэг

4.Интернет дэх оюуны өмчийн эсрэг гэмт хэрэг.

1.1. Компьютерын мэдээлэл, сүлжээний бүрэн бүтэн, нууцлагдсан, хүртээмжтэй байдлын эсрэг гэмт хэрэг Энэ ангиллын гэмт хэрэгт хууль бус хандалт, хууль бусаар мэдээлэл дундаас нь олзлох, өгөгдөлд саад хийх, сүлжээнд саад хийх, тоног төхөөрөмжийг урвуулан ашиглах гэсэн хууль бус үйлдлийг хамруулдаг.

1.2. Компьютер ашиглаж үйлдэх гэмт хэрэг Энэ ангиллын гэмт хэрэгт компьютер ашиглан хуурамч баримт үйлдэх, компьютер ашиглан залилах хууль бус үйлдлийг хамруулдаг. Сүүлийн үед эдийн засгийн нөхцөл, хүмүүсийн хэрэглээтэй холбоотойгоор дараах төрлийн гэмт үйлдэл нэмэгдэх болсон. Үүнд: зээлийн картын залилан урьдчилгаа төлбөрийн залилан интернет маркетинг болон жижиглэн худалдааны луйвар үнэ хаялцуулах дуудлага худалдааны залилан болон хөрөнгийн зах зээлийн заль.

1.3. Интернет дэх зохистой агуулгын эсрэг гэмт хэрэг Энэ ангиллын гэмт хэрэгт хүүхдийн порнографтай холбоотой хууль бус үйлдлийг хамруулдаг. “Хүүхдийн порнограф” гэдэгт дараах зүйлийг үзүүлсэн байхыг ойлгоно: бэлгийн харилцаанд бага насны хүүхэд оролцож байгаа; бэлгийн харилцаанд бага насны хүүхэд шиг харагдах хүн оролцож байгаа; бэлгийн харилцаанд бага насны хүүхэд оролцож байгааг харуулах бодит зураг. Энд дурдсан “бага насны хүүхэд” гэдэгт 18 нас хүрээгүй бүх хүнийг ойлгоно. Монгол Улсын мэдээллийн технологи, интернетийн хэрэглээ тогтмол өсөн нэмэгдэж байгаа энэ үед хүүхдүүд цахим орчинд ихэнх цагаа зарцуулах болсонтой холбоотойгоор цахим орчинд хүүхдийг шууд болон шууд бусаар сэтгэл зүй болон хүмүүжлийн хувьд хүчирхийлэх, мөлжих явдал гарсаар байна.

1.4. Интернет дэх оюуны өмчийн эсрэг гэмт хэрэг Энэ ангиллын гэмт хэрэгт зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийг зөрчсөн хууль бус үйлдлийг хамруулдаг. Дуу хөгжим, дүрс бичлэг, номын цахим хувилбар гарах болсноор зохиогчийн эрхийн зөрчлийн шинэ хэлбэрийг бий болгосон. Файл хуваалцах үйлчилгээ (File-sharing systems) нь хэрэглэгчдийг бусдад файл түгээх, зохиогчийн эрхээр хамгаалагдсан олон мянган файлыг хэрэглэгчдэд хялбар аргаар олж авах нөхцөлийг бүрдүүлсэн. Товчоор хэлбэл, Утга зохиол, урлагийн бүтээлийг хамгаалах тухай Берний конвенц болон Монгол Улсын Зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай хуульд бататгасан эрхүүдийг интернетэд зөрчсөн үйлдлүүдийг интернет дэх зохиогчийн эрхийн зөрчил гэж үздэг.

С.Баяр

Эх сурвалж: ZINDAA.MN